Sunday, December 30, 2012

विरती संध्याकाळ

मी सूर नवे वेचून
ताल माळून
गुंफल्या गाठी
साधली मनापासून
हवीशी धून
बंदिशीसाठी

अर्थांची वळणे घेत
शब्दवाटेत
हरवली गाणी
फिरले त्यांच्या समवेत
अखेर कवेत
उदास विराणी

लय शोधित रानोमाळ
प्राण घायाळ
तरी मन गाते
मी विरती संध्याकाळ
मुके आभाळ
सोडुनी जाते 

Thursday, December 27, 2012

जीवनगाणे

नकोस रडव्या सुरांत सांगू
जिणे निरर्थक स्वप्नच असते
अर्धजागृती मृतवत आत्मा,
जसे दिसे ते तसेच नसते

जीवन वास्तव आणि चेतना
सरण न अंतिम ध्येय तयाचे
माती असशी, मातित मिळसी
भय आत्म्यास न या वचनाचे

केवळ सुख वा दु:ख अनन्वित,
दैवदत्त थांबा न वाट ही
उद्या दूरवर आजपासुनी,
वावरताना असो जाण ही

कला चिरंतन, काळ धावता
दृढता, शौर्य असे जरि चित्ती,
मृत्यूची चाहूल जागवित
मंद नगारे अखंड घुमती

विशाल विश्वाच्या समरांगणि,
तात्पुरता तळ आयुष्याचा
नकोस दुबळे बनू कोकरू,
नायक हो तू संघर्षाचा

उद्या मोहविल, नको विसंबू
गतकाळाची नको आठवण
मनापासुनी आज जगुन घे,
ईश्वर पाही आकाशातुन

चरित्र थोरांचे हे सांगे
उन्नत जीवन अपुल्या हाती
असे जगावे की गेल्यावर
चरणखुणांना जपेल माती

चरणखुणा, ज्या वाट दावतिल
कोण्या एकाकी पथिकाला
असो निराश्रित वा दुर्दैवी,
देतिल हिम्मत, धैर्यहि त्याला

सिद्ध होउनी कर्म करू या
स्वीकारुन जे पडेल पदरी
कष्ट कधी ना होती निष्फळ,
असे प्रतिक्षा साधना खरी !

**********************
आणि ही मूळ रचना
**********************
A Psalm of Life
Tell me not in mournful numbers,
Life is but an empty dream!
For the soul is dead that slumbers,
And things are not what they seem.

Life is real! Life is earnest!
And the grave is not its goal;
Dust thou are, to dust thou returnest,
Was not spoken of the soul.

Not enjoyment, and not sorrow,
Is our destined end or way;
But to act, that each tomorrow
Find us farther than today.

Art is long, and Time is fleeting,
And our hearts, though stout and brave,
Still, like muffled drums, are beating
Funeral marches to the grave.

In the world's broad field of battle,
In the bivouac of Life,
Be not like dumb, driven cattle!
Be a hero in the strife!

Trust no Future, howe'er pleasant!
Let the dead Past bury its dead!
Act, - act in the living Present!
Heart within, and God o'erhead!

Lives of great men all remind us
We can make our lives sublime,
And, departing, leave behind us
Footprints on the sand of time;

Footprints, that perhaps another,
Sailing o'er life's solenm main,
A forlorn and shipwrecked brother,
Seeing, shall take heart again.

Let us then be up and doing,
With a heart for any fate;
Still achieving, still pursuing,
Learn to labor and to wait. 


Wednesday, December 19, 2012

विणकर मित्रा!

गुलजारजींच्या यार जुलाहे या कवितेच्या स्वैर भावानुवादाचा तोकडा प्रयत्न


कसब मलाही शिकव जरासे विणकर मित्रा! 

नित्य पाहिले विणताना तू 
तुटला अथवा सरला धागा 
बांधुन किंवा नवीन जोडुन
सहजी विणसी उरलेला पट
तरी तुझ्या वस्त्रात कुठेही 
कुणा न दिसला जोड गाठीचा 
किंवा धागा नाही निसटला 
किती सफाई अन् हातोटी,
गुंतुन जाती धागे-गाठी 

एकदाच मी विणले होते 
एकच नाते, विणकर मित्रा,
स्वच्छ, टचाटच दिसती त्याच्या 
सगळ्या गाठी, विणकर मित्रा ..................

कसब मलाही शिकव जरासे विणकर मित्रा........
**********************
आणि ही मूळ कविता
**********************
यार जुलाहे
मुझको भी तरक़िब सिखा कोई यार जुलाहे ...


अक्सर तुझको देखा हैं के ताना बुनते ... 
जब कोई तागा टूट गया या खत्म हुआ ...
फिरसे बांध के और सिरा को जोड के उस में...
आगे बूनने लगते हो ...
तेरे इस ताने में लेकिन
इक भी गांठ गिरा बुंतर की, देख नही सकता हैं कोई

मैने तो एक बार बुना था एक हि रिश्ता ...
लेकिन उसकी सारी गीरहें साफ नजर आती हैं .. मेरे यार जुलाहे

मुझको भी तरक़िब सिखा कोई यार जुलाहे ..........................


गुलजार 

Tuesday, December 18, 2012

मनमानी


कळाहीन केसांत माळते रंग उतरली फुले बेगडी
स्वत:च्याच बिंबावर भाळुन हसत रहाते कुणी बापडी

बागेमधल्या नळाखालती निवांत करते मुखप्रक्षालन
स्वस्थपणाने बाकावर मग चालतसे सौंदर्यप्रसाधन

जुनाट, विटक्या बटव्यामधली दातमोडकी फणी काढते
पारा उडल्या काचेच्या तुकड्यात पाहुनी केस बांधते

निळी असावी कधी ओढणी, जरी दिसतसे कळकटलेली
ओढुन घेते मुखावरुन ती, जशी परिणिता कुणि नटलेली

हळूच हसते, जरा लाजते, नजर झुकविते करून तिरकी
गुणगुणते तंद्रीतच आणिक स्वतःभोवती घेते गिरकी

कोण, कुणाची, असेल कुठली, फिरे कशी होऊन उन्मनी?
दैव, भोग की अतर्क्य नियती, असे कुणाची ही मनमानी?

तिला मात्र ना ध्यान, भान वा चिंता, वार्ता, जाणहि नाही
'काल' विसरली, 'आज' जगे अन् 'उद्या'पासुनी अलिप्त राही !

Friday, December 14, 2012

फेनफुले

उन्हे पांगली
जरा थांबली
संध्येच्या या प्रहरावरती
खुळी सावली
जरी लांबली
उरली केवळ अस्तापुरती

घरे चिमुकली
वाळूवरली
पोटी घेउन गेली भरती
नेत्री भरली
स्मरणे झरली
उंच झावळ्यांवर भिरभिरती

केशरलाली
स्वर्णमाखली
फेनफुले उमलती नि विरती
पुन्हा आपली
वाट विसरली
क्लांत पाउले परत न फिरती 

Wednesday, December 12, 2012

शरदमोहिनी

Henry Wadsworth Longfellow यांची Autumn शीर्षकाची ही रचना एक सुनीत आहे. [१४ ओळी] 
या रचनेचा अनुवाद करण्याचा माझा अल्पसा प्रयत्न 

आगमनाची तुझिया शरदा भाट वरुण देतो ललकारी 
झुळुझुळु वारा ध्वज फडकवितो तेजस्वी स्वर्णिम जरतारी
समरकंदच्या तलम, मुलायम मखमालीहुन अधिक चमकते
डौलदार वृषभांची जोडी रथास तुझिया शोभुन दिसते

सार्वभौम सम्राट जसा तू स्वर्णपुलावर उभा राहसी
सुदीर्घ बाहू उंचावुन जणु धरेस अवघ्या आशिष देसी
भव्य तुझ्या साम्राज्यामधल्या शेत-मळ्यांना, वृक्ष-झऱ्यांना
चैतन्याने भारुन देसी पर्वतराजी आणि दऱ्यांना

दीर्घकाळ नभघुमटाच्या वळचणीत दडला चंद्र रुपेरी
तुझ्यासंगती ढाल असावी, तसा चकाकत गगनि विहारी
स्वीकारत सोपान उतरसी कृषीवलांच्या नम्र प्रार्थना
यज्ञामधल्या अग्निशिखांसम सळसळत्या तृणधान्य अर्चना

आगमनाप्रीत्यर्थ तुझ्या अन् तुझ्यामागुनी दूत समीरण
तुझ्या स्वागतासाठी करतो सुवर्णपर्णांची बघ पखरण

मूळ रचनाकार : Henry Wadsworth Longfellow

स्वैर भावानुवाद : क्रांति
------------------------------------------

आणि ही मूळ कविता

Thou comest, Autumn, heralded by the rain,
With banners, by great gales incessant fanned,
Brighter than brightest silks of Samarcand,
And stately oxen harnessed to thy wain!
Thou standest, like imperial Charlemagne,
Upon thy bridge of gold; thy royal hand
Outstretched with benedictions o'er the land,
Blessing the farms through all thy vast domain!
Thy shield is the red harvest moon, suspended
So long beneath the heaven's o'er-hanging eaves;
Thy steps are by the farmer's prayers attended;
Like flames upon an altar shine the sheaves;
And, following thee, in thy ovation splendid,
Thine almoner, the wind, scatters the golden leaves!

Tuesday, December 11, 2012

माझ्या कविता

मी एकलीच अन् भवती माझ्या दुर्लक्षित कविता 
कधि कुणी वाचल्या नव्हत्या माझ्या बहुचर्चित कविता ! 

अर्थाविण भरकटलेल्या, लय-ताल-सूर विरलेल्या
शब्दांनी जखमी झाल्या माझ्या भयकंपित कविता

जे लिहावयाचे होते, राहून मनातच गेले
उतरल्या कागदावरती माझ्या अनपेक्षित कविता

ज्या आशयघन होत्या त्या शर्यतीत मागे पडल्या,
अन् बाजी मारुन गेल्या माझ्या अतिरंजित कविता

ना तेज उरे प्रतिभेचे, ना चमचम शब्दकळेची
उल्का होऊन गळाल्या माझ्या तारांकित कविता

लिहिलेल्या मीच तरीही परक्याच्या का वाटाव्या?
का ओळख विसरुन गेल्या माझ्या अतिपरिचित कविता?

वाटेवर आयुष्याच्या घायाळ कधी मी होता
आधार द्यायला आल्या माझ्याच उपेक्षित कविता ! 

Saturday, December 8, 2012

भय

निष्पर्ण, रिते सांगाडे
सोसते भुई पाचोळा
भणभणता वारा सांगे
'आल्या परतीच्या वेळा'

करपली कधी हिरवाई,
धुरकटे निळाई केव्हा?
भडकतो सूर्य ज्वाळांनी,
उसळतो दिशांतुन लाव्हा

तडफडणाऱ्या वाटांनी
पायांना जखमा केल्या
फिरतात सावल्या काळ्या
स्मरणांच्या हिरमुसलेल्या

भय जगण्याचे, मरणाचे
भय असण्याचे-नसण्याचे
चकव्यातुन सुटता सुटता
दलदलीमधे फसण्याचे

भयग्रस्त, विषण्ण मना रे,
भयमुक्त कसे मी व्हावे?
नभ काजळता क्षितिजाशी,
सरणाचे पाय धरावे 

Thursday, December 6, 2012

शपथ

नवी शपथ घ्यायची, विसरुनी जुनी जायची 
दिले वचन पाळण्या हरघडी मुभा घ्यायची 
असेच फसवून साध्य करतात हेतू कुणी 
कुणी शपथपूर्तता करि जिवा पणा लावुनी 

कितीक शपथा जसे बुडबुडे तशा लोपल्या 
कितीक पण पत्थरावर खुणा तशा राहिल्या 
जरी उलटली युगे, विसरले कधी ना कुणी 
अशाच शपथा अभंग उरल्या जनी-जीवनी 

स्वराज्य घडवायला, स्वजन रक्षिण्या झुंजला 
स्मरून परमेश्वरास शिवबा उभा ठाकला 
लहान वय ते, महान मनिषा जपूनी मनी 
निरागस जनांस मुक्त करण्यास दास्यातुनी 

अधर्म दिसता जरी निजगृही त्वरे ताडिती 
असे जमविले सखे, सहज प्राण जे अर्पिती
मुखे वचन येत ते सफल पूर्तता होउनी
अशाच शपथा विराट असती अनंताहुनी 


वृत्त - पृथ्वी 

Monday, December 3, 2012

कठीण

सांभाळण्यास आता मोठे कठीण झाले
दु:खे जुनीच होती, नाते नवीन झाले !

तू एक दूर होता मी एकटीच नाही,
आभाळ, चंद्र, तारे सारेच दीन झाले

निष्पाप थेंब होते शिंपीत पापण्यांच्या,
ओघात वाहताना खारे, मलीन झाले

लावायचा मुलामा, खोटे हसावयाचे
मी भूमिकेत माझ्या केव्हा प्रवीण झाले ?

आयुष्य फक्त माझे, माझेच मानले मी,
मृत्यूस भेटता ते त्याच्या अधीन झाले

माझ्या नभास उंची का भावली नसावी?
केव्हा क्षितीज झाले, केव्हा जमीन झाले ! 

Sunday, December 2, 2012

अभेद्य

माझ्या अभेद्य मनाचा
निखळतो चिरा चिरा
फटींतून उधाणतो
तुझ्या स्मरणांचा वारा

मोडकळला चौथरा,
उंबऱ्याला अवकळा
उडे कळसाचा रंग,
सुन्न, विषण्ण गाभारा

भंगलेल्या शिल्पांतल्या
छिन्नविच्छिन्न आकृती,
तशी विखुरली स्वप्ने
घालतात येरझारा

भर मध्यान्हीचं ऊन
अस्थींवर पांघरून
रिता निष्पर्ण प्राजक्त
शोधे प्राणांचा उबारा

वठलेल्या फांदीवर
तुझ्या शपथेचा पक्षी
मोडलेल्या वचनांची
आर्त भैरवी गाणारा